به گزارش ایرنا، همایش بین المللی هزاره ابوسعید ابوالخیر از مشاهیر، عرفا و محدثین بزرگ سه‌شنبه ۲۶ دی ماه با حضور علی مجتبی روزبهانی سفیر و نویدرسولی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان، اسماعیل اورزُف نماینده وزارت فرهنگ ترکمنستان، مراد آتایوویچ چاری یف رئیس موزه دولتی ترکمنستان، محمد دوردی محمداُف رئیس میراث فرهنگی و مرمت آثار تاریخی ترکمنستان، دیپلمات‌ها و برخی پژوهشگران و محققان دو کشور جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان و جمعی دیگر از نخبگان آن کشور در سالن اجتماعات موزه دولتی ترکمنستان در شهر عشق آباد برگزار شد.
در این همایش، محمد دوردی محمداُف رئیس میراث فرهنگی و مرمت آثار تاریخی ترکمنستان ضمن خوشامدگویی، گفت: در کشور ما فعالیت‌های مهمی برای حفظ میراث فرهنگی صورت می‌گیرد. سردار بردی محمداُف رئیس جمهور ترکمنستان در سال ۲۰۲۲ مصوبه‌ای را در خصوص حفظ میراث فرهنگی تصویب کرد که هم اکنون در حال اجرا می‌باشد.
وی در بخشی دیگر از سخنان خود، افزود: در نسخه خطی «تذکره الاولیا» عطار نیشابوری که یافت شده است اطلاعاتی درخصوص ابوسعید ابوالخیر وجود دارد که در قرن ۱۲ زندگی می‌کرد همچنین از «کمال الدین رئوفی» از نوادگان ابوسعید ابوالخیر اطلاعات جالبی را بدست آوردیم. آثار عبدالرحمان جامی در قرن ۱۹ منتشر شد و دانشمندان اروپایی با آثار ابوسعید ابوالخیر آشنا شدند. یکی از پژوهشگران در سن پیترزبورگ که توجهش به آثار او جلب شد «ژوکوفسکی» بود. ژوکوفسکی همچنین اثر «محمد منوری» را در روسیه منتشر و پروفسور نیکلسون نیز آن را ترجمه کرد. این کتاب‌ها هم اکنون در کتابخانه های جهان نگهداری می‌شود.
رئیس میراث فرهنگی و مرمت آثار تاریخی ترکمنستان در پایان، گفت: ما می‌دانیم محققان و پژوهشگران ایرانی تحقیقات برجسته‌ای را درباره ابوسعید ابوالخیر انجام می‌دهند. امیدوارم در این همایش، تبادلات علمی صورت گیرد که برای هر دو کشور مفید خواهد بود.
علی مجتبی روزبهانی سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان ضمن ابراز خرسندی از برگزاری دومین برنامه مشترک فرهنگی بین دو کشور در سال ۲۰۲۴، افزود: شیخ ابوسعید ابوالخیر صوفی، عارف و شاعر بزرگ فارسی زبان از شاگردان ابوالفضل سرخسی مولود منطقه کنونی میهنه ابیورد در ترکمنستان است. این عارف بزرگ میراث مشترک تمدن اسلامی در این منطقه می‌باشد ولی تأثیر فکری و عرفانی وی در سراسر منطقه غرب آسیا و حتی شمال آفریقا امتداد داشته است.
وی در بخشی دیگر از سخنان خود با اشاره به آرامگاه ابوسعید ابوالخیر، گفت: وجود مزار این عارف بزرگ در ترکمنستان مایه افتخار مردمان این منطقه به ویژه ملت و دولت ترکمنستان است چرا که مزار ابوسعید ابوالخیر طی سده های متمادی مقصد بسیاری از مریدان و مجبانش بوده است و کماکان نیز مورد توجه آنها می‌باشد.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان در پایان با اشاره به حضور اندیشمندانی از کشورمان و ترکمنستان در این همایش و پرداختن آنها به ابعاد مختلف شخصیتی آن عارف بزرگ، اظهار امیدواری کرد برگزاری چنین همایشی مطلَعِ خوبی برای استمرار همکاری‌های علمی و فرهنگی مشترک بین استادان و دانشگاه‌های دو کشور در موضوعات مختلف باشد.
«احمد خالمرادُف» مدیر بخش میراث فرهنگی و تاریخی «ابیورد» با اشاره به آرامگاه ابوسعید ابوالخیر در منطقه مهنه شهر ابیورد، گفت: مدت زیادی است که درخصوص میراث فرهنگی و ادبی این شخصیت بزرگ، تحقیق می‌کنیم. مهنه بابا در سن ۸۳ سالگی دار فانی را وداع گفت.
وی در بخشی دیگر به دو ویژگی بنای یادبود ابوسعید ابوالخیر اشاره کرد و افزود: اول اینکه مقبره ابوسعید ابوالخیر که از لحاظ دینی و معنوی برای مردم ترکمن اهمیت دارد و دو اینکه آرامگاه از لحاظ تاریخی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ آکادمی علوم ترکمنستان درخصوص میراث معنوی ابوسعید ابوالخیر فعالیت بسیاری کرده و ترجمه اسرار التوحید نوشته محمد منوری تأکیدی بر آن است.
علی اصغر میرباقری فرد استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان در مقاله خود با اشاره به جایگاه و نقش ابوسعید ابوالخیر در سیر تطور عرفان اسلامی، گفت: سده چهارم هجری آغاز دوران تثبیت ساختار مبانی و تعالیم عرفان اسلامی است. شکل گیری حلقه‌های شاگردی و استادی، افزایش تألیفات عرفانی و بویژه آغاز تألیف عرفانی به زبان فارسی از مهم‌ترین عواملی به شمار می‌روند که در این حوزه موجب تشخص یافتن هویت تصوف و عرفان اسلامی شد.
میرباقری فرد در پایان افزود: ابوسعید ابوالخیر نیز از جمله مشایخ عرفانی است که با فراگرفتن قرآن، علوم قرآنی، ادبیات عرب، فقه و علم اصول، تفسیر و استماع حدیث، مقامی شامخ در میان اهل علم حاصل کرد و در ضمن تعلم این علوم با طریقت آشنا شد و از آن پس خود با مشی و شیوه‌ای خاص به تربیت شاگردان و مریدان پرداخت.
«گلدی مراد محمداُف» پژوهشگر انستیتو نسخ خطی با اشاره به فعالیت علمی بسیار در ترکمنستان، گفت: مردم ترکمنستان از بدو استقلال این کشور، فعالیت علمی بسیاری را انجام داده‌اند و آثار تعدادی از دانشمندان که اثری ماندگار در تاریخ از خود به جای گذاشته‌اند را مورد بررسی قرار داده‌اند که یکی از آنها ابوسعید ابوالخیر است که در بین مردم ترکمن به «مهنه بابا» معروف می‌باشد.
وی در بخشی دیگر از سخنان خود به شعر «سان بولسام» مختوم قلی فراغی اشاره کرد که آرزو می‌کند ای کاش در ردیف بزرگان مشرق زمین از جمله ابوسعید ابوالخیر قرار م‌گرفت و در واقع در کنار بزرگان مشرق زمین، ابوسعید را استاد خود می‌داند.
پژوهشگر انستیتو نسخ خطی در ادامه، افزود: ابوسعید ابوالخیر استاد بزرگی است که به زبان فارسی شعر می‌سرود. در آثار مهنه بابا می‌توان حس وطن دوستی و انسان دوستی را دریافت کرد. در انستیتو نسخ خطی در این زمینه کارهای بزرگی شده است. رباعیات مهنه بابا و اسرار التوحید نیز به زبان ترکمنی ترجمه شده است.
وی در پایان با اشاره به تأثیر پذیرفتن ابوسعید ابوالخیر از استادن بزرگ زمان خود، گفت: ابوسعید ابوالخیر به مدت ۵ سال از ابوعبدالله خضری و مروَزی درس گرفته است. وی همچنین از ابوعلی دقاق که آرامگاه وی در روستای باقر در نزدیکی عشق آباد می‌باشد و در بین مردم ترکمن به «شیخ اَلو» معروف است، تأثیر پذیرفته است.
گلدی مراد محمداُف با اشاره به کتاب «ترکمنستان قلب جاده ابریشم» «قربانقلی بردی محمداُف» رهبر ملی مردم ترکمنستان و رئیس مصلحت خلق، افزود: رهبر ملی مردم ترکمنستان و رئیس مصلحت خلق در این کتاب اطلاعات تاریخی جالبی را ارائه می‌دهد و اشاره می‌کند که بنای یادبود شیخ اَلو در بین مسلمانان از جایگاه بالایی برخوردار است که مقبره شیخ علی دقّاق می‌باشد.
پژوهشگر انستیتو نسخ خطی سخنان خود را با ابراز امیدواری نسبت به ارتقای روابط بین دانشگاه‌های دو کشور ایران و ترکمنستان و اهمیت این موضوع به پایان می‌رساند.
ابراهیم خدایار استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس در مقاله خود با عنوان «وحیِ دل در میراث اندیشگانی عارف میهنه، ابوسعید ابوالخیر»، گفت: خراسان در تاریخ عرفان، ادب، فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی جایگاه شناخته شده و ممتازی دارد. یکی از معماران این فرهنگ جهانی، ابوسعید ابوالخیر است. میراث اندیشگانی این عارف میهنه، قرن‌های متمادی در جان و دل مردم این منطقه حضوری پررنگ داشته و با فراز و نشیب ویژه خود تا به امروز ادامه یافته است.
وی در بخش دیگری از مقاله خود اظهار کرد: آن گونه که در سنت عرفان اسلامی و ایرانی دیده می‌شود شمار قابل توجهی از عرفای اسلامی در برابر باز بودن گفت وگوی انسان با خداوند ذیل دعا و نیایش که دستور مستقیم رب العالمین در قرآن مجید است باب گفت وگوی خداوند با بشر را نیز تا پایان زندگی وی باز دیده‌اند. این اصطلاح با ورود به حوزه ادبیات عرفانی با ویژگی‌های خاص خود در میراث عارفانی نظیر ابوسعید ابوالخیر، سنایی غزنوی، مولانا و… نمود ادبی یافته است.
خدایار در پایان سخنان خود، افزود: اگر بخواهیم دیدگاه ابوسعید ابوالخیر را درباره وحی دل و استمرار گفت وگوی خدا با انسان را بررسی کنیم با توجه به نص صریح متن اسرار التوحید به این جمع بندی خواهیم رسید. باور وی به وحی دل و امکان ارتباط بی‌واسطه انسان با خدا در عرش دل، که کیفیت آن بر ما معلوم نیست، سنتی دیرپا در فرهنگ عرفانی بوده است که پیشینه آن به سده دوم و سوم هجری می‌رسد. ابوسعید نیز در همین سنت رشد کرده و بالیده است. این اعتقاد هیچ تضادی با مساله خاتمیت پیامبر اسلام (ص) ندارد و این عارف نیز هرگز ادعای دریافت وحی در معنای مشهور قرآنی آن را نداشته است. دریافت پیام حق از سوی عارف را باید رمزی از پیوند «ولی با مولا و بنده با خدا» دانست که در مجموعه‌ای از مأثورات موجود در کتاب‌های عرفانی ذیل حدیث قدسی «قُربِ نوافل» و الهام قلبی ذیل «حَدَّثنی ق لبی عَن ربّی» از اهل تشیع و تسنن روایت شده است. باور به این سنت هیچ دلیلی بر ادعای پیامبری و دریافت وحی نیست و اگر از کسانی با توسل به این مضمون گفتار و رفتاری ثبت شده است باید در شمار شطحیات عارفانه گذاشت یا به رمز تأویل کرد.
«آنوراز عبدی یف» مدیر بخش تاریخ موزه دولتی ترکمنستان به عنوان پژوهشگر آخر به برخی ویژگی‌های ظاهری آرامگاه مهنه بابا اشاره کرد و گفت: گنبد آرامگاه ابوسعید ابوالخیر از بناهای تاریخی است که جایگاه آن تا به حال حفظ شده و از اهمیت بسزایی برخوردار است. گنبد در قرن ۱۱ به دستور سلجوق بیک و تسط معماران سرخسی بر روی مقبره او بنا شده است. مرمت این بنا در قرن ۱۴ انجام شده است. نمای ظاهری با گذر زمان، تغییر کرده است. داخل آرامگاه با آیات قرآن، کتیبه‌های عربی و نقوش زیبا تزئین شده است که در هیچ آرامگاه دیگری به چشم نمی‌خورد.
وی سپس سخنان خود را با تحقیق درباره آرامگاه ابوسعید ابوالخیر توسط پروفسور ژوکوفسکی به عنوان اولین فرد وخانم «گارینا کواچنکو» به پایان رساند و گفت: آرامگاه ابوسعید ابوالخیر به لحاظ مهماری از ویژگی خاصی برخوردار است و نزدیک به یک هزار سال قدمت دارد. در پائیز ۲۰۰۷ برای ترمیم آرامگاه، فعالیت‌هایی صورت گرفت. همچنین در سال ۲۰۲۳ برای بار دوم نیز ترمیم انجام شد.
«محمد دوردی محمداُف» رئیس میراث فرهنگی و مرمت آثار تاریخی ترکمنستان و دبیر همایش بین المللی هزاره ابوسعید ابوالخیر در پایان ضمن تشکر از حضور سفیر، رایزن فرهنگی کشورمان و استادان ایرانی، اظهار امیدواری کرد که همایش‌هایی از این دست بتواند به تعامل بیشتر محققان و پژوهشگران دو کشور در موضوعات مختلف کمک بسزایی کند.
همچنین؛ در موزه دولتی ترکمنستان به مناسبت برگزاری این همایش، نمایشگاهی از آثار تاریخی یافت شده در نزدیکی آرامگاه ابوسعید ابوالخیر، برپا شده بود که مورد بازدید شرکت کنندگان قرار گرفت.
امروز چهارشنبه ۲۷ دی‌ماه قرار است پژوهشگران کشورمان در محل آرامگاه ابوسعید ابوالخیر در نزدیکی شهر کاخکا در ۱۳۰ کیلومتری عشق آباد حاضر شوند و سپس همایشی با حضور صاحب نظران و محققان ترکمن در آن شهر برگزار شود.
